Victim blaming

De ene keer overheerst wrange humor, zoals bij de tegeltjeskleden of in haar herinterpretatie van standaardverhalen. Zo zit bij het roze wandkleed Pietà Maria niet bij Jezus, maar zijn de rollen toebedeeld aan Eva en Adam. Eva voert Adam een appeltje (die appel is er ook als apart kralenkunstwerk). Eva was niet listig en onbetrouwbaar door Adam over te halen van die appel te eten, zoals de bijbel ons wil doen geloven. Overheul schaart die aan Eva toebedeelde rol onder victim blaming.

Op haar kralenkleden met de beeltenis van de Amerikaanse oud-president Donald Trump draait ze ook de rollen om. Ze nam mediafoto’s van hem als uitgangspunt, hield zijn gezichtsuitdrukking erop intact, maar voegde er krokodillentranen en zweetdruppels aan toe. De man die Amerika great again wil maken, verwordt met een simpele ingreep tot een cry baby. Een ander portret van de oud-president, een politiefoto die gemaakt werd toen hij zich moest melden in de Fulton County-gevangenis in Atlanta in 2023, bewerkte ze door hem een Hulk-groen gezicht te geven, tegen de achtergrond van een vuurzee.

Minder humoristisch, maar even geëngageerd en sterk is het grote doek Ter Apel, 22 September 2022. Hier bewerkt ze in een wandkleed een nieuwsfoto van ANP met daarop de vluchtelingen en asielzoekers die in Ter Apel buiten moesten slapen. Knopen, glaskralen en metaal borduurde ze op fluweel, waardoor de wereld van de tenten een glans krijgt en je het idee hebt naar een icoon te kijken; een bijbels tafereel met goudverf die het lijden verzacht tot iets esthetisch. De glans die eeuwigheid moet uitstralen, wordt extra wrang voor wie bedenkt dat er een baby overleed toen de opvang overbelast was. Schopenhauers bekende uitspraak „Het ergste moet nog komen” is geborduurd in het lettertype Fraktur (dat in nazi-Duitsland populair was). Het kleedje benadrukt de vrees van Overheul voor de richting waarheen de samenleving zich volgens haar beweegt.

Nieuwsmoment

Gemakkelijk scoren? Misschien, of soms, maar vaker is het resultaat sterk en zeker niet gemakkelijk. Heeft het überhaupt zin om kunst te maken die zo nadrukkelijk activistisch is? Wel als je het aanpakt zoals Overheul. In 2021 had ze een overzichtstentoonstelling in Museum De Fundatie onder de veelzeggende titel Let’s Get Political. Ook hier waren teksten geborduurd op onder meer vaandels en had ze foto’s van haar verblijf in Iran gebruikt om in textiel om te zetten. De meerwaarde ervan is dat een vluchtig nieuwsmoment (ze zette ook een foto van Rutte die de Tweede kamer verlaat na de val van het kabinet om in een kralenwerk) of kortstondig straatbeeld niet alleen wordt vastgelegd, maar letterlijk vanuit een ander perspectief moet worden bekeken.

Door het textiel wordt de harde werkelijkheid verzacht, zonder comfortabel te worden. Integendeel, de zachtheid van de kleden versterkt de boodschap. Ook wordt er bewust voor gekozen de werken in glazen lijsten te plaatsen, waardoor je de achterkant van de werken ziet. Voor knutselliefhebbers is het natuurlijk leuk om te zien hoe iets is gemaakt, maar het gaat er vooral om dat die lichtval het werk daadwerkelijk verandert. In de ruimtes van het Centraal Museum wordt de lichtval op die manier onderdeel van het werk, bepaald door de plaats waar je als toeschouwer staat en het tijdstip dat je er bent.

Het geheel toont door het materiaal, de onderwerpen, de teksten en de lichtval de kwetsbaarheid van alles. Dit doet ze niet alleen door werelden te maken, maar ook door te laten zien hoe eenvoudig het is die kapot te maken. Overheul laat de eenvoud van het vernietigen nog het effectiefst zien in de vlaggen die ze van knopen reeg: die van Oekraïne, Syrië en Palestina zijn gemaakt met glimmende, nieuwe knopen. De vlaggen zijn echter kapot doordat veel knopen ontbreken. Simpel, maar uiterst effectief.