Bronzen beeld in de openbare ruimte voor de Gemeente Utrecht / Bronze sculpture in public space for the City of Utrecht, 2022

Een standbeeld voor Truus van Lier / A statue for Truus van Lier

Bronzen beeld in de openbare ruimte voor de Gemeente Utrecht / Bronze sculpture in public space for the City of Utrecht, 2022

For English, scroll down

– Zodra het standbeeld onthuld is, zal er op deze pagina een uitgebreid foto-overzicht te zien zijn-

 

Kunstenaar Joyce Overheul is door de gemeente uitgenodigd een monument voor verzetsvrouw Truus van Lier te maken. Het monument wordt op vrijdag 22 april 2022, op de verjaardag van Van Lier, geplaatst in het Zocherpark, ter hoogte van de kruising bij het Willemsplantsoen en de Walsteeg. Het ontwerp van Overheul is afgelopen najaar geselecteerd na een presentatie van drie schetsontwerpen van drie verschillende kunstenaars. Een kunstwerkgroep met een vertegenwoordiging van de initiatiefnemers van het monument maakte deze keuze.Overheul (1989) is een Utrechtse kunstenaar die vaak werkt met textiel en fotografie. Ze maakt kunst over politieke onderwerpen als emancipatie, gelijkheid, seksisme en feminisme. Kenmerkend aan haar werk is dat ze de omgeving en context van een onderwerp en locatie als uitgangspunt neemt om te kijken welk ontwerp het meest geschikt is per project. Haar ontwerp is gekozen omdat het een verrassende relatie legt tussen het verleden en het heden en het zowel de kracht en de kwetsbaarheid van Truus van Lier tot uitdrukking brengt.In een persoonlijke tekst zet Joyce uiteen wat haar geïnspireerd heeft bij het maken van het beeld en wat de achterliggende gedachte is achter het kunstwerk.
Het ontwerp en de context
“Het is donderdagochtend 24 februari 2022, ik typ deze tekst vanuit de trein en het is de ochtend waarop Rusland de Oekraïne grootschalig is binnengevallen. Volgens sommige westerse wereldleiders staat er ons een nieuwe wereldoorlog te wachten. Diep van binnen hoop ik dat ze ongelijk hebben, maar ik ben er bang voor. De afgelopen maanden heb ik hard gewerkt aan een standbeeld voor Truus van Lier, een verzetsvrouw die tijdens de Tweede Wereldoorlog onder andere NSB-politiechef Gerard Kerlen vermoorde in de hoop zo meer leed te kunnen voorkomen. Ik denk op deze ochtend aan Truus en wat er door haar heen gegaan moest zijn toen die oorlog begon in Europa in 1939, en aan het moment dat ze zich realiseerde dat het ook haar leven enorm zou gaan beïnvloeden. De Russische president Poetin gebruikte in zijn oorlogsverklaring van vannacht dezelfde retoriek als die we destijds van Hitler gehoord hebben, de geschiedenis herhaalt zichzelf wederom. De videoboodschap waarin hij zijn aanvalsplannen deelde, bleek dagen eerder al te zijn opgenomen. Ondanks aangekondigde sancties van en dreigementen vanuit het Westen, was het al lang helder wat Poetins intenties zijn: het wordt oorlog. En die oorlog is nu begonnen.In maart 2021 ben ik benaderd door de Gemeente Utrecht om een schetsontwerp te maken voor een oorlogsmonument voor Truus van Lier. Van Lier was een Utrechtse jonge vrouw die lid was van verzetsgroep CS-6, waarvoor ze illegale lectuur rondbracht en wapens smokkelde. Ook bracht ze joodse mensen naar onderduikadressen. Ze maakte deel uit van het gewapend verzet en op 3 september 1943 schoot ze op 22-jarige leeftijd de NSB’er Gerard Kerlen dood. Truus vluchtte na de moord weg via de Walsteeg en dook onder, maar werd zes weken later verraden, vastgezet, afgevoerd naar Sachsenhausen en gefusilleerd. Ik vind het een hele eer dat mijn ontwerp uitgekozen is, en ik voel ook een hele verantwoordelijkheid die komt kijken bij het maken van zo’n monument.Doorgaans hou ik me bezig met meer conceptuele kunst. Ik ben in 2012 afgestudeerd aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht in de richting Fine Art en werk sindsdien als beeldend kunstenaar, met een atelier in Zuilen. Mijn werk gaat vaak over politieke onderwerpen zoals vrouwenrechten, feminisme, emancipatie, en ongelijkheid. Met mijn werk stip ik maatschappelijke problemen aan om bewustwording te vergroten. De media waarmee ik vaak werk zijn textiel en fotografie, al kijk ik altijd naar welk materiaal het beste bij het concept van een werk past.Voorafgaand aan elk werk wat ik maak doe ik onderzoek. Zo was het voor dit beeld belangrijk dat het naast een eerbetoon aan Truus, ook representatief zou worden. Daarom ben ik gaan kijken naar wat voor beelden er al in de collectie Kunst in de Openbare Ruimte van de Gemeente Utrecht te vinden zijn. Ik heb de kunstwerken opgedeeld in ‘mensen’ en ‘niet mensen’, vervolgens in ‘anonieme’ en ‘niet-anonieme’ mensen, en beide categorieën in man/vrouw/anders. Deze schifting leverde een duidelijk beeld op over hoe de huidige collectie in elkaar zit: van de in totaal 443 beelden waren er 168 (37,9%) herkenbaar als mensfiguur. Van die 168 beelden, was grofweg de helft van anonieme mensen. Van de anonieme mensen, was de verdeling over man, vrouw en anders dan wel niet-herleidbaar keurig in balans. Van de beelden van bekende mensen zat dit anders. In Utrecht staan er 83 beelden in de openbare ruimte van mensen die we kennen. Denk aan het beeld van Anne Frank bij de Janskerk, of dat van Herman Berkien bij het Ledig Erf. Slechts 10 van die 83 beelden zijn van bekende vrouwen. Nodeloos te vermelden is dat niet in balans.Met deze informatie besloot ik dat het beeld van Truus een herkenbaar beeld moest worden van deze dappere jonge vrouw. Het moet lang blijven staan en het komt op een klassiek ingerichte plek, dus brons is dan het meest voor de hand liggende materiaal. Maar hoe pak je dat aan? Van Truus zijn slechts enkele foto’s bekend, en dan allemaal van haar hoofd en schouders. Het leek me niet gepast om zomaar een lichaam bij een hoofd te fantaseren, want wie ben ik om keuzes te maken in hoe Truus eruit zou hebben gezien. Daarom besloot ik het anders aan te pakken. Truus studeerde ook Rechten aan de Universiteit van Utrecht, en ik kwam op het idee om een rechtenstudent aan de UU van nú van ongeveer dezelfde leeftijd model te laten staan voor het lichaam van Truus. Uiteindelijk stond de toen 19-jarige Juliëtte Meeuwsen model. Van Juliëtte is een afgietsel gemaakt en dit vormt het lichaam, de armen en de benen van het beeld. Hierdoor heeft het beeld ook een schaal van 1:1, waardoor het extra realistisch wordt en Truus echt tussen ons kijkers in komt te staan. De kleding die het beeld draagt is kleding die zowel in de jaren ’40 als vandaag de dag gangbaar is voor een jonge vrouw. De klassieke schooltas die Truus in haar linkerhand vast heeft, refereert naar het onopvallend rondbrengen van illegaal papierwerk en wapens, maar ook aan het leven van Truus als student. Het brons van het beeld heeft een licht, groenbruine patina. Het hoofd van het beeld is een gelijkend portret op basis van de foto’s die van Truus bekend zijn, het is bovenop het lichaam geboetseerd door beeldhouwer en vakvrouw Marieke van der Meer.Marieke van der Meer studeerde aan de Universiteit Leiden en KABK Den Haag en is sinds 2011 werkzaam als beeldhouwer. “De geschiedenis van Truus van Lier leert mij dat wat er ook gebeurt, er altijd hoop is. Ze representeert voor mij hoop en menselijkheid. Truus is niet alleen een icoon als verzetsstrijder, maar een mens, een echt persoon. Die echte persoon probeerde ik te vangen in het portret. Dus naast de vastberadenheid en kracht, ook de liefde, het verdriet en de pijn die ze gevoeld moet hebben. Ik voel me op mijn eigen manier verbonden met Truus, omdat mijn oma jarenlang een joods echtpaar in haar huis heeft verborgen. Het was mij een eer om Truus van Lier in haar portret te mogen vangen.”Met dank aan de krachtige houding van Juliëtte en de bezielde boetseerkunsten van Marieke is het standbeeld een waar eerbetoon geworden aan een krachtige, jonge vrouw, die helaas niet oud heeft mogen worden. Truus is slechts 22 geworden, maar ze zal nog vele jaren bij het Willemsplantsoen ons blijven herinneren aan al haar moed en daadkracht.Was getekend,Joyce Overheul
Photo by Luuk Huiskes

Het standbeeld is veelvuldig in de media geweest.

Enkele highlights:

  • Andere Tijden maakte een uitzending over verzetsvrouw Truus van Lier, waar ook het maakproces van het beeld wordt uitgelicht. Klik hier om de uitzending terug te kijken op de site van Andere Tijden.
  • Interview met RTV Utrecht, klik hier om het interview te lezen.
  • Interview met DUIC, klik hier om het interview te lezen.

Een brede selectie van media-aandacht rondom het beeld voor Truus van Lier:

* = interview
** = omschrijving
*** = vermelding

  • * RTV Utrecht: Standbeeld Truus van Lier bijna af: ‘We denken graag dat we zelf net zo heroïsch zouden zijn geweest’
  • * DUIC: Utrecht volgens kunstenaar Joyce Overheul
  • * Andere Tijden: Drie vrouwen en het verzet
  • * DUIC: Beeld verzetsheldin Truus van Lier 22 april onthuld in Zocherpark in Utrecht
  • ** Noordhollands Dagblad & Leidsch Dagblad: Truus van Lier vluchtte niet, maar zag het als haar taak de hoofdcommissaris van politie dood te schieten
  • ** Algemeen Dagblad: Kunstenaar Joyce Overheul maakt het permanente monument voor verzetsvrouw Truus van Lier
  • ** RTV Utrecht: Kunstenaar Joyce Overheul ontwerpt monument Truus van Lier
  • ** Jonet.nl: Kunstenares Joyce Overheul maakt monument voor Truus van Lier
  • ** Nieuws030: Utrechtse Kunstenares maakt standbeeld Truus van Lier
  • *** VPRO Boekengids: Verzetsstrijdster Truus van Lier: het meisje met de vergeet-me-niet-ogen
  • *** Met het Oog op Morgen, 10 april: Erkenning voor verzetsvrouw Truus van Lier
  • *** Radio Kunststof: Jessica van Geel, auteur
Artist Joyce Overheul has been invited by the Municipality of Utrecht to make a monument for resistance woman Truus van Lier. The monument will be placed on Friday 22 April 2022, on Van Lier’s birthday, in the Zocherpark, near the intersection at Willemsplantsoen and Walsteeg. Overheul’s design was selected last autumn after a presentation of three sketch designs by three different artists. A think tank representing the initiators of the monument made this choice.Overheul (1989) is a Utrecht artist who often works with textiles and photography. She makes art on political subjects such as emancipation, equality, sexism, and feminism. The characteristic of her work is that she takes the environment and context of a subject and location as a starting point to see which design is most suitable for each project. Her design was chosen because it establishes a surprising relationship between the past and the present and it expresses both the strength and the vulnerability of Truus van Lier. In a personal text, Joyce explains what inspired her when making the sculpture and what the thinking behind the artwork is.The design and context“It is Thursday morning, February 24, 2022, I am typing this text from the train and it is the morning when Russia invaded Ukraine on a large scale. According to some western world leaders, a new world war is waiting for us. Deep down I hope they’re wrong, but I’m afraid of it. In recent months I have worked hard on a statue for Truus van Lier, a resistance woman who murdered NSB police chief Gerard Kerlen during the Second World War, in the hope of preventing more suffering. This morning I think of Truus and what must have gone through her mind when the war started in Europe in 1939, and the moment she realized that it was going to affect her life enormously as well. Russian President Putin used the same rhetoric as we heard from Hitler in his declaration of war last night, history is repeating itself yet again. The video message in which he shared his attack plans turned out to have been recorded days earlier. Despite announced sanctions and threats from the West, it has long been clear what Putin’s intentions are: it will be war. And that war has now begun.In March 2021 I was approached by the Municipality of Utrecht to make a sketch design for a war memorial for Truus van Lier. Van Lier was a young woman from Utrecht who was a member of the resistance group CS-6, for which she distributed illegal literature and smuggled weapons. She also took Jewish people to hiding places. She was part of the armed resistance and on September 3, 1943, at the age of 22, she shot and killed the NSB member Gerard Kerlen. After the murder, Truus fled via the Walsteeg and went into hiding, but was betrayed six weeks later, imprisoned, deported to Sachsenhausen, and shot. I consider it a great honor that my design has been chosen, and I also feel a great responsibility that comes with making such a monument.I usually do more conceptual art. I graduated from the Utrecht School of the Arts in 2012 in Fine Art and have been working as a visual artist ever since, with a studio in Zuilen. My work often deals with political topics such as women’s rights, feminism, emancipation, and inequality. With my work, I highlight social problems to increase awareness. The media I often work with are textiles and photography, although I always look at which material best suits the concept of a project.Before every work I make, I do research. For example, it was important for this image that it would also be representative, in addition to being a tribute to Truus. That is why I started looking at what kind of images can already be found in the collection Art in the Public Space of the Municipality of Utrecht. I divided the artworks into ‘people’ and ‘not people’, then into ‘anonymous’ and ‘non-anonymous’ people, and both categories into male/female/other. This selection provided a clear picture of how the current collection is put together: of the total of 443 images, 168 (37.9%) were recognizable as human figures. Of those 168 images, roughly half were from anonymous people. Of the anonymous people, the distribution between men, women, and other than irreducible was neatly balanced. This was different from the images of famous people. In Utrecht, there are 83 statues in the public space of people we know. Think of the statue of Anne Frank at the Janskerk, or that of Herman Berkien at the Ledig Erf. Only 10 of those 83 images are of famous women. Needless to say, that is not in balance.

With this information, I decided that the image of Truus should become a recognizable image of this brave young woman. It has to stand for a long time and it comes in a classically decorated place, so bronze is the most obvious material. But how do you do that? Only a few photos of Truus are known, and then all of her head and shoulders. It didn’t seem appropriate to just create a body for this statue, because who am I to make choices about what Truus would have looked like. That’s why I decided to do it differently. Truus also studied law at the University of Utrecht, and I came up with the idea of ​​having a law student at the UU of about the same age as a model for Truus’s body. Ultimately, the then 19-year-old Juliëtte Meeuwsen was the model. A cast has been made of Juliëtte and this forms the body, arms, and legs of the statue. As a result, the image also has a scale of 1:1, which makes it extra realistic and Truus really comes between us viewers. The clothing the statue wears is clothing that is common for a young woman in the 1940s as well as today. The classic school bag that Truus is holding in her left hand refers to the unobtrusive distribution of illegal paperwork and weapons, but also to Truus’ life as a student. The bronze statue has a light, green-brown patina. The head of the statue is a similar portrait based on the photos known by Truus, it has been modeled on top of the body by sculptor and craftswoman Marieke van der Meer.

 

Marieke van der Meer studied at Leiden University and KABK The Hague and has been working as a sculptor since 2011. “The history of Truus van Lier teaches me that no matter what happens, there is always hope. She represents hope and humanity to me. Truus is not only an icon as a resistance fighter but a human being, a real person. I tried to capture that real person in the portrait. So in addition to the determination and strength, also the love, the sadness, and the pain she must have felt. I feel connected to Truus in my own way because my grandmother hid a Jewish couple in her house for years. It was an honor for me to capture Truus van Lier in her portrait.”

 

Thanks to Juliëtte’s strong attitude and Marieke’s inspired modeling skills, the statue has become a true tribute to a powerful young woman, who unfortunately was not allowed to grow old. Truus has only turned 22, but she will continue to remind us of all her courage and decisiveness for many years to come at the Willemsplantsoen.

 

Was signed,

Joyce Overheul